Consequent zijn wordt zwaar overschat

Deze column is eerder verschenen in Overdwars nummer 2/2011

Van de week zat ik in een restaurant met welgeteld één vegetarische keuze op de kaart. Eigenlijk kan ik dat geen keuze noemen. Ik eet al jaren geen vlees, maar wel eens een stukje vis. Aangezien die ene optie er niet aantrekkelijk uitzag bedacht ik me dat ik dan maar de zalm zou nemen. Mijn tafelgenoten vonden dat niet consequent. Bovendien, hoe kan ik nou eieren eten en leren schoenen dragen als ik vind dat de bio-industrie verboden moet worden?

Een lastige vraag, met een simpel antwoord: het is beter inconsequent te zijn en soms dingen goed te doen, dan consequent alles fout doen. Maar het is niet simpel om de principieel juiste keuzes te maken in onze consumptiemaatschappij.

Lebmaagstremsel van kalfjes in kaas, varkenshaar in brood, luizeneitjes in M&M’s, gelatine in dropjes, het is niet makkelijk om te weten waar dierlijke producten in zitten. Vegetarisch eten wordt gezien als een dieetwens, terwijl het eigenlijk een bijzondere wens zou moeten zijn om vlees te willen eten. Biologische en fair trade producten zjin duurder dan “normale” (maar wat is eigenlijk normaal, dat we mensen en de aarde slecht behandelen?).

Het is goedkoper en sneller om naar Italië of Polen te vliegen dan om de internationale trein te nemen. Met de trein en de bus naar Lutjebroek gaan is vele malen onhandiger en duurt veel langer dan met de auto. Als je niet wil dat er negen liter water door de wc wordt gespoeld moet je een extra keer op de knop drukken. Je moet zelf groene stroom aanvragen. Sommige koekjes zitten in twee of zelfs drie lagen plastic verpakt.

De mainstream banken investeren graag in wapens, olie, kernenergie en andere branches die noch ecologisch noch sociaal genoemd kunnen worden. Mijn pensioen is verplicht bij een pensioenfonds met net zo’n slecht investeringsbeleid, maar ik kan mijn geld daar niet weghalen zolang ik bij de rijksoverheid werk. Allemaal dingen waarvan ik denk: onze consumptiemaatschappij is eigenlijk de omgekeerde wereld.

Omgekeerd zou zoveel makkelijker zijn en zoveel beter. Uit praktische overwegingen maakt bijna iedereen daarom vaak eigenlijk verkeerde keuzes. En als je het dan eenmaal fout doet, komt de gewenning. Je denkt al gauw dat dat ene stukje vlees ook niet meer uitmaakt, die ene vliegreis, dat ene stukje extra verpakking. Maar als we dat nou eens allemaal niet zouden denken? Gewoon alles wat praktisch haalbaar is, al is het nog zo klein, wel goed doen? Natuurlijk blijven er dan nog dingen over die we in principe anders zouden moeten en willen doen. Maar dat moeten we dan maar accepteren. Het is inconsequent, maar vele malen beter dan consequent zijn. Consequent zijn wordt zwaar overschat.

Onrecht

Deze column is verschenen in de Overdwars

Al toen ik een jaar of vijftien was wilde ik rechten studeren. Niet omdat je met die studie veel geld kan verdienen in een van de kantoren op de Zuidas. Ook niet omdat ik zoals zovelen niet zo goed wist wat ik wou. Nee, omdat ik graag iets aan het onrecht in de wereld wilde doen. Van mijn uiteindelijk keuze om jurist te worden heb ik nog geen moment spijt gehad.

Wel vind ik het steeds lastiger om te zeggen wat onrecht is. Natuurlijk zijn er makkelijke gevallen te bedenken, zoals Lucia de Berk die onterecht jaren heeft vastgezeten, of een koelbloedige moord die onopgelost blijft. Maar vele malen groter is het grijze gebied: het gebied waarin recht en onrecht niet zo duidelijk zijn. Een gebied waarin zich bijvoorbeeld disfunctionele relatie bevindt met huiselijk geweld over en weer. Waarin een meerderjarige verdachte met een IQ van 65 seks heeft met een meisje van 15, wat zij zelf wou maar haar ouders niet. In dat gebied bevindt zich ook een fikse klap uit zelfverdediging. Of te hard rijden met een dodelijk ongeval tot gevolg, terwijl het in die situatie heel onwaarschijnlijk is dat dat gebeurt.

Dat is ook wat me het meeste stoort aan het debat over justitie en veiligheid op dit moment. De wereld wordt gepresenteerd als zwart-wit. "You are with us or against us." Strafbare feiten worden gepleegd door "de ander". Criminaliteit kan en moet volledig worden uitgebannen. Elk risico moet worden geelimineerd. En het lijkt wel haast tegen elke prijs. Er wordt voorgesteld door PvdA om mensen "preventief op te sluiten", dus zonder dat ze iets hebben gedaan. Op vrijwel elke hoek van de straat staat een camera om iedereen altijd in de gaten te kunnen houden. Een databank met vingerafdrukken van alle Nederlanders. Iedereen wordt beschouwd als een risico.

Iets meer realiteitszin zou prettig zijn. De wereld kent weinig zwart-wit, maar wel vele grijstinten. Iedere verdachte, iedere dader, is een mens van vlees en bloed. "De ander" kan jouw broer of dochter zijn. "De ander" lijkt schrikbarend veel op jezelf. Niets is menselijker dan fouten maken, ook fouten die strafbaar zijn. Criminaliteit is onlosmakelijk verbonden met de samenleving. Daar zullen we mee moeten leren leven, al lijken de meeste politici dat verleerd. Om Benjamin Franklin nog maar eens aan te halen: “Een samenleving die fundamentele vrijheid opoffert aan tijdelijke veiligheid verdient geen van twee, en verliest beide.”

Overigens pleit ik niet voor een overheid die de veiligheid van haar burgers niet hoog in het vaandel heeft. Natuurlijk moeten burger beschermd worden tegen andere burgers. De burger moet echter ook worden beschermd tegen de machtige staat. Om dat te waarborgen is veiligheid niet het beste uitgangspunt, maar rechtvaardigheid. Al is het soms best lastig om vast te stellen wat recht is, en wat onrecht.